Biegunki i zaparcia

Są to powszechne dolegliwości, których każdy z nas doświadczył (przynaj­mniej raz w życiu). Zazwyczaj trwają krótko, a potem ustępują. Zdarza się jed­nak, że zarówno biegunka, jak i zaparcie mogą utrzymywać się długo. Prze­wlekłe dolegliwości tego typu zwykle oznaczają jakieś schorzenie przewodu pokarmowego.

Biegunka

Biegunka jest zmianą konsystencji stolca na bardziej płynny i zwiększeniem częstości wypróżnień, a nawet wzrostem objętości stolca, niekiedy zaś połą­czeniem w danym okresie wszystkich wymienionych trzech elementów. Bie­gunka może byc wynikiem zapalenia śluzówki jelita cienkiego, które unie­możliwia wchłanianie płynów i składników odżywczych, które, zazwyczaj po posiłku, wchłaniają się w jelicie cienkim. Następnie w jelicie grubym następu­je absorpcja pozostałych płynów ze strawionych resztek pokarmowych i czę­ściowe tworzenie się stałego stolca. Biegunka pojawia się wtedy, gdy proces ten zostaje przerwany, co może nastąpić na skutek wymienionych poniżej przyczyn. Infekcja wirusowa. To najczęstsza przyczyna biegunki. Atakujący wirus może uszkodzić błonę śluzową, wyściełającą jelito cienkie, co zakłóca wchła­nianie płynów i składników odżywczych. Zazwyczaj po 1-3 dniach objawy słabną i biegunka stopniowo ustępuje. Infekcja bakteryjna. Bakterie znajdujące się w zarażonej wodzie lub poży­wieniu mogą tworzyć toksyny, które powodują wydzielanie wody i soli po­przez komórki jelitowe. To z kolei przekracza możliwości wchłaniania wody w dolnej części jelita cienkiego i w jelicie grubym. Podobnie jak w przypadku zakażenia wirusowego, infekcja bakteryjna trwa zwykle 1-3 dni.

Inne zakażenia. Przyczyną biegunki mogą też być pasożyty (chociaż zdarza się to znacznie rzadziej). Po ich wyeliminowaniu biegunka na ogół ustępuje.

Lekarstwa. Często się zdarza, że biegunkę wywołują leki. Tak się dzieje w przypadku niektórych preparatów neutralizujących kwas żołądkowy, które zawierają wodorotlenek magnezu. Podobnie rzecz się ma z niektórymi antybio­tykami. W obu przypadkach biegunka zwykle ustępuje po odstawieniu leku. Choroba jelit. Biegunka, która utrzymuje się lub często powraca ma zwy­kle związek z jakąś chorobą jelit. Może to być zespół jelita drażliwego, jakieś schorzenie zapalne, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Le-śniowskiego-Crohna lub zaburzenia wchłaniania, takie jak nietolerancja lak­tozy czy celiakia. Bywa też, że biegunka jest spowodowana nowotworem. Nadużywanie kofeiny i alkoholu. Zarówno kofeina, jak i alkohol pobudza­ją pasaż stolca. Jeśli pijemy je w zbyt dużych ilościach, mogą przyspieszać przemieszczanie się mas pokarmowych przez jelito cienkie i okrężnicę.

Jak sobie pomóc?

Zazwyczaj biegunka sama ustępuje i nie ma potrzeby sięgać po antybiotyki czy inne lekarstwa. Sprzedawane bez recepty leki, jak np. Imodium (Lopera­mid), mogą zmniejszyć biegunkę, ale raczej nie przyspieszą wyzdrowienia. Warto z nich korzystać jedynie po to, aby zapobiec odwodnieniu i zmniejszyć dolegliwości w czasie powrotu do zdrowia. Pij 8-10 szklanek czystych napojów dziennie. Są to przede wszystkim wo­da, słaba herbata, rozcieńczone soki i napoje zawierające elektrolity, jak np. Powerade. Stopniowo wprowadzaj do diety pokarmy stałe. Zaczynamy od produk­tów lekkostrawnych, takich jak krakersy, tosty, ryż, płatki zbóż i kurczak. Unikaj niektórych pokarmów i napojów. Należy odczekać kilka dni, zanim zaczniemy spożywać produkty mleczne, potrawy tłuste lub pikantne, napoje zawierające kofeinę lub alkohol, które mogą przedłużać utrzymywanie się bie­gunki. Nie przyjmuj leków neutralizujących kwas żołądkowy, zawierających ma­gnez. Jak już wcześniej wspominano, magnez może wywoływać biegunkę. Zredukuj stres. W niektórych przypadkach przewlekłej biegunki w łagodze­niu objawów mogą pomóc takie metody, jak akupunktura, akupresura czy ma­saż, które redukują stres i pobudzają naturalne siły obronne organizmu (acz­kolwiek skuteczność żadnej z tych terapii nie została naukowo udowodniona).

Zaparcie

Jednym z głównych zadań jelita grubego jest pochłanianie wody z resztek po­karmowych. Jeśli pozostają one w jelicie grubym, stopniowo tracą wodę, i sto­lec staje się z czasem bardzo suchy i trudny do wydalenia. Kiedy mówimy, że przerwa między wypróżnieniem się jest zbyt długa? To sprawa bardzo indywidualna. Niektórzy wypróżniają się 2-3 razy dziennie. Inni natomiast 3-i razy w ciągu tygodnia. Jeśli jednak wypróżniamy się tylko 1-2 razy w tygodniu lub z trudem wydalamy stolec, to prawdopodobnie jest to właśnie zaparcie. Stan taki może wynikać z wielu przyczyn i częściej pojawia się wraz z wie­kiem. Kiedy starzejemy się, zmniejsza się również aktywność mięśniówki prze­wodu pokarmowego. Może się również zmienić nasz styl życia. Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia zaparcia są: picie niewystarczającej ilości płynów, jedzenie zbyt małej ilości błonnika i zbyt mała aktywność fizyczna. Również niektóre lekarstwa mogą spowalniać proces trawienia i w konse­kwencji prowadzić do zaparcia. Zaliczamy do nich narkotyki i zawierające glin środki neutralizujące kwas żołądkowy. Niektórzy pacjenci z zespołem jelita drażliwego mogą doświadczyć występujących na przemian epizodów biegun­ki i zaparcia.