Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Crohna (Leśniowskiego--Crohna) i wrzodziejące zapale­nie jelita grubego to schorzenia przewodu pokarmowego, które mogą powodować ból i upośledzać zdrowe funkcjonowanie pacjenta. W obu przy­padkach najważniejszym objawem jest przewlekła biegunka. Niektórzy ludzie mają tylko dwa epizody biegunki dzien­nie, inni - ponad pół tuzina.

Życie co­dzienne chorych z najbardziej nasilonymi dolegliwościami koncentruje się wokół nieustannej potrzeby pospiesznego udania się do toalety, czemu towa­rzyszy stały lęk przed ewentualnym krępującym incydentem.

Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (coliłis ulcerosa) to dwie najczęstsze choroby zapalne jelit. Ten ostatni termin obejmuje różnego typu choroby zapalne, które uszkadzają przewód pokarmo­wy. Choroba Crohna została tak nazwana na cześć doktora Burilla Crohna, któ­ry wraz ze swoimi kolegami opisał ją w 1932 roku[1]. Jedyną metodą wylecze­nia tego schorzenia jest chirurgicznego usunięcie jelita grubego i odbytnicy. Są jednak i dobre wiadomości. Chociaż nie można uzyskać całkowitego wy­leczenia, to jednak choroby te poddają się terapii. Jest kilka metod leczenia, które mogą w znacznym stopniu zmniejszyć objawy, a niekiedy pozwalają na­wet na długotrwałe okresy bez nawrotów choroby (remisje).

Podobne, a jednak odmienne w poszukiwaniu przyczyny. Badacze nie rozszyfrowali jeszcze tajemnicy, jaka kryje się za przyczyną tych obu chorób. Panuje jednak zgoda co do tego, co ich nie wywołuje. Obecnie na­ukowcy nie uważają już, że winowajcą jest stres, chociaż może on nasilać ob­jawy. Niesłuszne okazały się też przypuszczenia, że choroba ma charakter za­kaźny, przekazywany jednej osobie przez drugą. Na temat przyczyn wyzwa­lających schorzenie istnieją obecnie tylko teorie. Układ odpornościowy. Jedna z teorii głosi, że choroba ta wiąże się z jakimś nieznanym wirusem lub bakterią. Proces zapalny powoduje, że układ odpor­nościowy organizmu stara się zwalczyć intruza. Jest faktem, że leki tłumiące układ odpornościowy u wielu chorych są całkiem skuteczne w kontrolowaniu objawów. Jest również możliwe, że przyczyną całego procesu zapalnego jest sam wirus czy też bakteria. Dziedziczność. Od 15 do 30% osób cierpiących na chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego ma krewnego pierwszego stopnia - ojca, matkę, brata, siostrę lub dziecko - z chorobą zapalną jelita gru­bego. Za fakt, że ktoś jest podatny na tego typu schorzenie, może być odpo­wiedzialnych wiele czynników genetycznych. Kwestia ta podlega intensyw­nym badaniom.

Środowisko. Obie choroby występują częściej w krajach rozwiniętych i w miastach. Na tej podstawie niektórzy naukowcy przypuszczają, że czyn­niki środowiskowe, jak np. dieta, mogą odgrywać tu pewną rolę. Inna teoria głosi, że ludzie żyjący w bardzo higienicznym środowisku mogą być w istocie jego ofiarami (czyli wysokiego poziomu higieny i wszystkich metod zmierza­jących do zapewnienia zdrowia publicznego). Tym samym są oni bardziej po­datni na zakażenia w późniejszym okresie życia, co powoduje, że ich układ odpornościowy jest bardziej skłonny do nadmiernej reaktywności.

Kłopotliwe objawy

Każda choroba powoduje różnorodne objawy. Mogą one rozwijać się stopnio­wo lub pojawiać się nagle.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Może wystąpić jeden lub kilka z poniższych objawów, a ich nasilenie może wahać się od łagodnego do poważnego.

Biegunka. Jelita mogą reagować na stan zapalny tak jak na zakażenie. Ko­mórki jelita cienkiego wydzielają dodatkową ilość soli i wody. Proces ten prze­kracza zdolność komórek dolnego odcinka jelita cienkiego i jelita grubego do wchłaniania płynów. Mięśnie jelita cienkiego kurczą się częściej niż normal­nie, co prowadzi do biegunki.

Kurcze i wymioty. Przeciągający się stan zapalny może powodować blizno­wacenie tkanek, co z kolei może wywoływać obrzęk i zgrubienie ściany jelita. Światło jelita może się zwężać, utrudniając przechodzenie stolca, co może po­wodować kurcze i wymioty.

Krwawienie. Kiedy resztki jedzenia przechodzą przez przewód pokarmo­wy i dotykają zmienionej zapalnie tkanki, mogą powodować jej krwawienie. Tkanka będąca w stanie zapalnym może również krwawić samoistnie, bez obecności resztek pokarmowych. Krew jest wydalana ze stolcem. Może być jasnoczerwona i pojawiać się w misce sedesowej lub przybierać ciemny kolor i być wymieszana ze stolcem.

Utrata wagi i osłabienie. Jeżeli proces zapalny toczy się w jelicie cienkim, gdzie odbywa się wchłanianie pokarmu, to może się zdarzyć tak, że pacjent przyswaja zbyt mało składników odżywczych, potrzebnych do zachowania dotychczasowej wagi i poziomu energii. Następuje utrata wagi, chory łatwo się męczy. Również częsta utrata krwi może powodować osłabienie.

Niedostateczne wchłanianie składników odżywczych może być przyczyną zahamowania wzrostu u dzieci z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Osoby w wieku 10-19 lat stanowią około 30% cierpiących na choroby zapalne jelit, a 2% przypadków dotyczy dzieci poniżej 10. roku życia.

Owrzodzenia. Przewlekły stan zapalny może prowadzić do powstania otwartych owrzodzeń w każdej części przewodu pokarmowego, nawet w ja­mie ustnej, przełyku czy odbycie. Najczęściej owrzodzenia w przebiegu cho­roby Leśniowskiego-Crohna rozwijają się w dolnej części jelita cienkiego (w końcowym odcinku jelita krętego), w jelicie grubym, odbytnicy lub w kil­ku z tych miejsc jednocześnie.

Przetoki. Głębokie owrzodzenia mogą drążyć przez całą grubość ściany jelita cienkiego i tworzyć przetoki - nieprawidłowe kanały, łączące narządy wewnętrz­ne lub jakiś organ z powierzchnią skóry. Często powstają przetoki łączące jedną pętlę jelita cienkiego z inną. Jeśli przetoka utworzy się między jelitem cienkim i jelitem grubym, fragmenty pokarmu mogą się nią przedostawać i docierać do jelita grubego, zanim składniki odżywcze zdążą się wchłonąć w jelicie cienkim.

Niekiedy z przetoki może się rozwinąć coś w rodzaju zakażonej „kieszon­ki", czyli ropień, który pozostawiony bez leczenia stanowi zagrożenie życia.

Leczenie może polegać na postępowaniu farmakologicznym lub chirurgicz­nym, w zależności od rozległości i umiejscowienia przetoki.

Inne powikłania. Choroba Leśniowskiego-Crohna może powodować do­datkowe objawy i choroby, takie jak:

• zapalenie, obrzęk, sztywność i ból stawów;

• wysypka lub inne zmiany skórne;

• „wypustki" skóry w okolicy odbytu (kłykciny), imitujące hemoroidy;

• zapalenie oczu;

• kamica nerkowa;

• kamica pęcherzyka żółciowego.

Nie ma pewności, co jest przyczyną tych problemów. Niektórzy naukowcy uważają, że wiążą się one z odpowiedzią układu odpornościowego, który ini­cjuje stan zapalany w innych częściach organizmu, poza przewodem pokar­mowym. Kiedy leczy się chorobę podstawową, niektóre dodatkowe objawy również znikają.

Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego mo­gą przebiegać na tyle podobnie, że niekiedy można je ze sobą pomylić. Mają wiele wspólnych objawów: obie polegają na zapaleniu śluzówki przewodu pokarmowego; obie mogą mieć zmienny przebieg, z długotrwałymi zaostrze­niami, po których następują okresy poprawy; i wreszcie - obie mogą wyma­gać skomplikowanego leczenia farmakologicznego. Leki stosowane w obu tych chorobach są często niemal identyczne.

Pomimo tych podobieństw, istnieją jednak podstawowe różnice. Choroba Leśniowskiego-Crohna może się rozwinąć w dowolnym fragmencie przewo­du pokarmowego - od ust aż do odbytu. Stan zapalny może jednocześnie być różnie zlokalizowany i w zajętym obszarze zwykle postępuje w głąb, obejmu­jąc wszystkie warstwy tkanek.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest ograniczone do jelita grubego i odbytnicy. Stan zapalny często rozpoczyna się w odbytnicy i szerzy się w spo­sób ciągły do jelita grubego. Schorzenie to różni się od choroby Leśniowskie­go-Crohna również tym, że dotyczy tylko najbardziej wewnętrznej warstwy ściany jelita (śluzówki). Proces zapalny zazwyczaj nie obejmuje głębiej położo­nych tkanek.

Chociaż choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita gru­bego mogą wystąpić w każdym wieku, to jednak najczęściej rozwijają się obie u osób pomiędzy 15. i 35. oraz 50. i 80. rokiem życia. Na choroby zapalne jeli­ta grubego najbardziej narażeni są ludzie rasy białej, aczkolwiek schorzenia te mogą wystąpić w każdej grupie etnicznej. U Żydów pochodzenia europejskie­go występuje pięciokrotnie większe ryzyko choroby zapalnej przewodu po­karmowego niż u innych osób rasy białej.

Na chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego cierpi łącznie około miliona Amerykanów, mniej więcej po połowie na każdą z tych chorób. Niektóre szacunki są dwukrotnie wyższe. Te duże rozbieżno­ści wynikają częściowo z faktu, że choroby te są trudne do rozpoznania i wie­le osób nawet nie uświadamia sobie, że właśnie na nie cierpi.